Trẻ sơ sinh có được uống nước không? Các giai đoạn bổ sung nước an toàn mà mẹ nên biết

Nhiều cha mẹ thường thắc mắc liệu trẻ sơ sinh có cần uống nước ngoài sữa hay không, đặc biệt trong những ngày nóng bức hoặc khi bé có dấu hiệu khát nước hoặc bỏ bú. Bài viết sau đây, Mitsubishi Cleansui sẽ giải đáp chi tiết về việc trẻ sơ sinh có được uống nước không và hướng dẫn cách cho trẻ làm quen với nước an toàn theo từng giai đoạn phát triển.

Trẻ sơ sinh bổ sung nước thế nào?

Trẻ sơ sinh có cơ chế đặc biệt để nhận đủ nước cần thiết cho cơ thể mà không cần bổ sung nước trực tiếp.

• Sữa mẹ: Sữa mẹ là nguồn cung cấp nước và dinh dưỡng hoàn hảo cho trẻ sơ sinh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sữa mẹ chứa khoảng 88% là nước, đủ để đáp ứng nhu cầu nước của trẻ ngay cả trong điều kiện thời tiết nóng bức (Tài liệu tham khảo: https://www.who.int/health-topics/breastfeeding). Nghiên cứu từ Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) chỉ ra rằng trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời không cần bổ sung thêm nước hay bất kỳ loại thức uống nào khác (Tài liệu tham khảo: https://www.aap.org/en/patient-care/breastfeeding/). Sữa mẹ không chỉ cung cấp đủ nước mà còn chứa đầy đủ các kháng thể, protein, chất béo và các dưỡng chất thiết yếu giúp trẻ phát triển toàn diện và tăng cường hệ miễn dịch.
• Sữa công thức: Đối với những trẻ không được bú mẹ hoàn toàn, sữa công thức cũng được thiết kế để cung cấp đủ nước cho trẻ. Sữa công thức thường được pha chế với tỷ lệ nước phù hợp theo hướng dẫn của nhà sản xuất, đảm bảo trẻ nhận đủ lượng nước cần thiết trong mỗi bữa ăn. Xét về mặt khoa học, sữa công thức có thành phẩm chủ yếu là nước, chiếm khoảng 85-87%, đủ để đáp ứng nhu cầu nước hàng ngày của trẻ. Các chuyên gia cũng khuyến cáo rằng trẻ uống sữa công thức cũng không cần bổ sung thêm nước trong 6 tháng đầu đời, trừ khi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.

Trẻ sơ sinh có được uống nước không? Một số ảnh hưởng của việc uống nước với trẻ sơ sinh

Việc cho trẻ sơ sinh uống nước có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

Trẻ sơ sinh uống nước sẽ làm giảm khả năng hấp thụ sữa

Một trong những tác động nguy hiểm nhất của việc cho trẻ sơ sinh uống nước là ảnh hưởng đến việc hấp thụ dinh dưỡng từ sữa.

• Chiếm chỗ của sữa: Dạ dày của trẻ sơ sinh rất nhỏ, chỉ khoảng 30-60ml trong những ngày đầu sau sinh và khoảng 80-150ml khi được 1 tháng tuổi. Khi bạn cho trẻ uống nước, dạ dày sẽ nhanh chóng bị lấp đầy, khiến trẻ có cảm giác no và giảm nhu cầu bú sữa.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển: Trong 6 tháng đầu đời, trẻ cần một lượng lớn dinh dưỡng để phát triển não bộ và cơ thể. Sữa mẹ hoặc sữa công thức cung cấp khoảng 67-70 kcal/100ml, trong khi nước không có giá trị dinh dưỡng.
• Giảm lượng sữa mẹ sản xuất: Đối với các bà mẹ đang cho con bú, việc trẻ bú ít đi do đã uống nước sẽ làm giảm kích thích tuyến sữa, từ đó giảm sản xuất sữa. Nguyên tắc “cung – cầu” trong việc sản xuất sữa mẹ sẽ bị ảnh hưởng, có thể dẫn đến việc giảm lượng sữa mẹ và khiến việc nuôi con bằng sữa mẹ trở nên khó khăn hơn.

Trẻ sơ sinh có được uống nước lọc không?

>> Có thể bạn quan tâm: Trẻ em có nên uống nước ion kiềm?

Trẻ sơ sinh uống nước có thể bị nhiễm khuẩn

Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn thiện, khiến trẻ dễ bị tổn thương trước các mầm bệnh có thể có trong nước.

• Nguy cơ từ nước không an toàn: Nước máy hoặc nước giếng có thể chứa các vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc các hóa chất độc hại mà hệ miễn dịch non nớt của trẻ sơ sinh không thể chống lại hiệu quả.
• Nguy cơ từ dụng cụ chứa nước: Ngay cả khi nước đã được đun sôi, việc sử dụng bình, cốc hoặc thìa không được vệ sinh kỹ lưỡng cũng có thể là nguồn lây nhiễm cho trẻ. Các nghiên cứu cho thấy dụng cụ cho trẻ uống nước không được vệ sinh đúng cách có thể chứa đến 10.000-100.000 vi khuẩn/cm², bao gồm cả các vi khuẩn gây bệnh nguy hiểm như vi khuẩn E.coli, Salmonella hoặc Shigella.
• Nhiễm khuẩn có thể gây biến chứng nghiêm trọng: Đối với trẻ sơ sinh, một nhiễm trùng đơn giản có thể nhanh chóng phát triển thành tình trạng nguy hiểm đến tính mạng như tiêu chảy nặng, mất nước, nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm màng não.

>> Xem thêm: Có nên đun sôi nước ion kiềm?

Nguy cơ trẻ bị nhiễm độc nước

Nhiễm độc nước là một biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra khi trẻ sơ sinh được cho uống quá nhiều nước.

• Mất cân bằng điện giải: Thận của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn thiện và có khả năng hạn chế trong việc lọc và đào thải nước dư thừa. Khi cho trẻ uống quá nhiều nước, hàm lượng natri trong máu sẽ bị pha loãng (hạ natri máu), gây ra tình trạng nhiễm độc nước. Theo CDC, việc cho trẻ nhỏ — đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi — uống nước không có chất điện giải (free water) có thể gây hạ natri máu, vì hệ thận chưa phát triển đầy đủ để xử lý lượng nước quá dư thừa. (Tài liệu tham khảo: https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00032470.htm)
• Triệu chứng nhiễm độc nước: Trẻ bị nhiễm độc nước có thể biểu hiện các triệu chứng như buồn nôn, nôn, kích thích, mệt mỏi, co giật, hôn mê và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong. Triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng, trong vòng 1-2 giờ sau khi trẻ uống quá nhiều nước.
• Khó phát hiện và điều trị: Nhiễm độc nước ở trẻ sơ sinh thường khó phát hiện vì các triệu chứng ban đầu có thể bị nhầm lẫn với các bệnh thông thường. Khi phát hiện, tình trạng thường đã nghiêm trọng và cần can thiệp y tế khẩn cấp.

Nên cho trẻ sơ sinh uống nước khi nào?

Thời điểm thích hợp để bắt đầu cho trẻ uống nước phụ thuộc vào giai đoạn phát triển của trẻ.

Trẻ dưới 6 tháng tuổi

Trong 6 tháng đầu đời, trẻ không nên uống nước dưới bất kỳ hình thức nào, trừ phi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.

• Khuyến nghị từ tổ chức y tế: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) và Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) đều khuyến nghị mạnh mẽ rằng trẻ dưới 6 tháng tuổi chỉ nên được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ hoặc sữa công thức, không cần bổ sung nước hoặc bất kỳ thức uống nào khác. (Tài liệu tham khảo: https://www.aap.org/en/patient-care/breastfeeding/; https://www.who.int/health-topics/breastfeeding)
• Ngoại lệ hiếm gặp: Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định cho trẻ uống một lượng nước rất nhỏ, ví dụ như khi trẻ bị sốt cao, tiêu chảy nặng hoặc đang sống trong điều kiện thời tiết cực kỳ nóng bức. Tuy nhiên, việc này phải được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của chuyên gia y tế và chỉ với lượng nước tối thiểu.
• Nguy cơ khi cho trẻ uống nước sớm: Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng và nhi khoa, trong 6 tháng đầu đời, trẻ không cần uống nước vì sữa mẹ hoặc sữa công thức đã cung cấp đủ nước cho cơ thể. Việc cho trẻ uống nước trong giai đoạn này không những không cần thiết mà còn có thể gây ra các nguy cơ về sức khỏe. Những rủi ro có thể xảy ra bao gồm nhiễm độc nước, giảm lượng sữa tiêu thụ dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng cần thiết, và thậm chí có thể làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ.

Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi chỉ nên uống sữa mẹ

Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, việc bổ sung nước trở nên cần thiết nhưng vẫn phải thực hiện một cách cẩn trọng.

• Thời điểm bắt đầu: Theo khuyến nghị của Bộ Y tế và Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trẻ có thể bắt đầu được cho uống nước từ 6 tháng tuổi, cùng thời điểm bắt đầu ăn dặm (Nguồn thông tin: https://suckhoedoisong.vn/cho-tre-duoi-6-thang-tuoi-uong-nuoc-bao-nhieu-la-du-16925072912301125.htm). Lúc này, thức ăn đặc cần được bổ sung thêm nước để hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón.
• Cách bắt đầu: Ban đầu, chỉ nên cho trẻ uống một lượng nước rất nhỏ (khoảng 30-60ml/ngày), chia thành nhiều lần sau các bữa ăn dặm. Lượng nước có thể tăng dần theo thời gian và theo nhu cầu của trẻ. Đến 9 tháng tuổi, trẻ có thể uống khoảng 120-150ml nước mỗi ngày ngoài sữa.
• Dấu hiệu trẻ cần uống nước: Sau khi ăn dặm, trẻ có thể cần uống nước nếu có các dấu hiệu như môi khô, nước tiểu sẫm màu, giảm số lần đi tiểu hoặc táo bón. Bộ Y tế, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cũng như các tổ chức y tế quốc tế (WHO, UNICEF) khuyến nghị rằng sau khi trẻ bắt đầu ăn dặm, đặc biệt là các thực phẩm giàu chất xơ, việc bổ sung nước là cần thiết để hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón. Tuy nhiên, lượng nước bổ sung nên phù hợp với lượng thức ăn đặc mà trẻ tiêu thụ.

>> Xem thêm: 8 khung giờ uống nước giúp bạn duy trì và nâng cao sức khỏe

Lượng nước phù hợp cho trẻ theo từng giai đoạn

Khi trẻ lớn lên, nhu cầu về nước cũng thay đổi theo từng giai đoạn phát triển.

• Trẻ từ 6-12 tháng tuổi: Trong giai đoạn này, sữa mẹ hoặc sữa công thức vẫn là nguồn dinh dưỡng và nước chính của trẻ. Tuy nhiên, khi trẻ bắt đầu ăn dặm, có thể bổ sung thêm khoảng 100-200ml nước mỗi ngày, chia thành nhiều lần nhỏ sau các bữa ăn dặm. Theo AAP và WHO, lượng nước này sẽ tăng dần theo lượng thức ăn đặc mà trẻ tiêu thụ, nhưng không nên vượt quá 240ml/ngày cho đến khi trẻ được 1 tuổi.
• Trẻ trên 1 tuổi: Khi trẻ bước sang tuổi thứ hai, nhu cầu về nước tăng lên đáng kể. Trẻ từ 1-3 tuổi cần khoảng 300-500ml nước mỗi ngày ngoài sữa và các thức uống khác. Đến 4-5 tuổi, trẻ cần khoảng 600-800ml nước mỗi ngày. WHO và Viện Dinh dưỡng Quốc gia đều cho rằng nhu cầu nước ở trẻ em tăng dần theo tuổi, cân nặng, chế độ ăn và mức độ vận động. Vì vậy, phụ huynh nên khuyến khích trẻ uống nước thường xuyên, đặc biệt là vào những ngày nóng hoặc khi trẻ hoạt động nhiều.
• Điều chỉnh theo mùa và hoạt động: Lượng nước trẻ cần uống cũng phụ thuộc vào yếu tố môi trường và hoạt động của trẻ. Vào mùa hè hoặc khi trẻ hoạt động mạnh, đổ nhiều mồ hôi, nhu cầu về nước có thể tăng thêm 30-50%. Tương tự, khi trẻ bị sốt, tiêu chảy hoặc nôn mửa, lượng nước cần bổ sung cũng nhiều hơn để tránh mất nước.

>> Có thể bạn quan tâm: Cách tính lượng nước uống mỗi ngày theo cân nặng

Cách tập uống nước cho trẻ

Giúp trẻ làm quen với việc uống nước là một quá trình cần kiên nhẫn và có phương pháp.

• Bắt đầu từ từ: Khi trẻ bắt đầu ăn dặm (khoảng 6 tháng tuổi), phụ huynh có thể bắt đầu tập cho trẻ uống nước từ thìa hoặc cốc tập uống chuyên dụng. Ban đầu, chỉ nên cho trẻ uống vài thìa nhỏ nước sau mỗi bữa ăn dặm. Trẻ có thể sẽ không quen ngay với vị nhạt của nước, vì vậy cần kiên nhẫn và không ép buộc.
• Sử dụng dụng cụ phù hợp: Từ 6-9 tháng, có thể sử dụng cốc tập uống có vòi hoặc ống hút mềm để trẻ dễ dàng làm quen. Từ 9-12 tháng, chuyển sang cốc tập uống có tay cầm và nắp. Sau 1 tuổi, trẻ có thể bắt đầu tập uống bằng cốc thường với sự hỗ trợ của người lớn. Việc tập cho trẻ uống nước từ cốc sớm không chỉ giúp trẻ có thể phát triển kỹ năng vận động tinh mà còn tạo thói quen uống nước tốt.
• Tạo thói quen thường xuyên: Để trẻ có thói quen uống nước tốt, phụ huynh nên cho trẻ uống nước vào những thời điểm cố định trong ngày, chẳng hạn như sau khi thức dậy, sau mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ. Việc duy trì lịch trình đều đặn sẽ giúp trẻ quen dần với việc uống nước và xem đó như một phần tự nhiên trong cuộc sống hàng ngày.

Cho trẻ uống nước như thế nào mới đúng cách?

Việc cho trẻ uống nước không chỉ là “khi nào” mà còn là “như thế nào” để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

• Dụng cụ phù hợp: Chọn dụng cụ uống nước phù hợp với độ tuổi và khả năng của trẻ. Cốc tập uống nên có kích thước nhỏ, nhẹ, dễ cầm nắm và làm từ vật liệu an toàn, không chứa BPA (Bisphenol A) hoặc các hóa chất độc hại khác. Cốc có tay cầm hai bên và nắp chống tràn là lựa chọn lý tưởng cho trẻ mới tập uống.
• Nhiệt độ và loại nước: Nước cho trẻ uống nên ở nhiệt độ phòng hoặc hơi ấm (khoảng 35-37°C), không nên quá nóng hoặc quá lạnh để tránh gây sốc nhiệt cho hệ tiêu hóa của trẻ. Nước uống phải là nước sạch, đã được đun sôi và để nguội.
• Kỹ thuật cho uống: 
  • Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Khi cho trẻ uống, phải giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng, không nên cho trẻ uống khi đang nằm. Mẹ hãy sử dụng bình sữa có núm như bình ty, để trẻ uống được như sữa và kiểm soát được lượng nước uống.
  • Trẻ trên 6 tháng tuổi: Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, có thể tập cho trẻ uống nước từ cốc tập uống có vòi hoặc cốc có tay cầm cho trẻ em. Đưa cốc đến môi trẻ và nghiêng nhẹ để nước chạm vào môi, giúp trẻ cảm nhận được nước và tự điều chỉnh. Khi trẻ đã quen, thường từ 9-12 tháng trở lên, hãy khuyến khích trẻ tự cầm cốc uống nhưng vẫn duy trì sự giám sát.

Cho trẻ uống nước ở nhiệt độ phòng hoặc nước ấm

>> Xem thêm: Uống nước ấm có tốt không? Uống nước lạnh có tốt không?

Những điều cần tránh khi cho trẻ uống nước

Để đảm bảo an toàn và sức khỏe cho trẻ, có một số điều phụ huynh nên tránh khi cho trẻ uống nước.

• Không dùng nước đường hoặc nước trái cây: Nhiều phụ huynh có xu hướng cho trẻ uống nước có đường hoặc nước trái cây vì nghĩ rằng trẻ sẽ thích hơn. Tuy nhiên, điều này có thể gây hại cho răng đang phát triển của trẻ và tạo thói quen ăn ngọt không lành mạnh.
• Không ép trẻ uống quá nhiều: Một số phụ huynh lo lắng về việc trẻ không uống đủ nước và có xu hướng ép trẻ uống nhiều hơn nhu cầu thực tế. Điều này không chỉ gây khó chịu cho trẻ mà còn có thể dẫn đến các vấn đề như loãng điện giải, nhiễm độc nước hoặc tiểu không tự chủ.
• Không cho trẻ uống nước không an toàn: Nước cho trẻ uống phải đảm bảo vệ sinh, không nhiễm khuẩn hoặc các chất độc hại. Tránh sử dụng nước chưa được xử lý, nước từ nguồn không đáng tin cậy hoặc nước đã để lâu không có biện pháp bảo quản thích hợp.
• Không sử dụng bình sữa để đựng nước: Khi trẻ đã bắt đầu uống nước, nên tập cho trẻ uống từ cốc hoặc ly, không nên sử dụng bình sữa để đựng nước. Việc này không chỉ giúp phát triển kỹ năng vận động tinh của trẻ mà còn giúp phân biệt rõ ràng giữa sữa và nước, tránh nhầm lẫn và tạo thói quen tốt cho trẻ.

Lời khuyên từ chuyên gia nhi khoa

Các chuyên gia nhi khoa đưa ra những lời khuyên quý báu giúp phụ huynh tự tin hơn trong việc chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ.

• Tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết: Mỗi trẻ có nhu cầu và đặc điểm phát triển khác nhau. Trong trường hợp có thắc mắc hoặc lo ngại về việc uống nước của trẻ, phụ huynh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ nhi khoa.
• Theo dõi sức khỏe tổng quát định kỳ: Việc theo dõi đều đặn cân nặng, chiều cao và các chỉ số phát triển khác của trẻ là cách tốt nhất để đánh giá xem trẻ có đang nhận đủ dinh dưỡng và nước hay không. Phụ huynh nên duy trì lịch khám sức khỏe định kỳ cho trẻ để bác sĩ có thể theo dõi sự phát triển và phát hiện sớm bất kỳ vấn đề nào.
• Đảm bảo môi trường uống nước tích cực: Việc uống nước nên là trải nghiệm tích cực đối với trẻ. Phụ huynh nên tạo không khí vui vẻ, không ép buộc và khuyến khích trẻ thông qua việc làm gương (trẻ thường bắt chước hành vi của người lớn). Sử dụng cốc có màu sắc sặc sỡ, hình dáng thú vị hoặc các trò chơi liên quan đến uống nước có thể làm tăng sự hứng thú của trẻ.

Lời khuyên từ chuyên gia về việc bổ sung nước cho trẻ

Nhìn chung, chúng ta đã tìm ra lời giải đáp cho thắc mắc liệu trẻ sơ sinh có được uống nước không. Câu trả lời rõ ràng là trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi không nên uống nước. Sữa mẹ hoặc sữa công thức đã cung cấp đủ nước và dinh dưỡng cho trẻ trong giai đoạn này. Việc cho trẻ uống nước sớm không chỉ không cần thiết mà còn có thể gây ra nhiều nguy cơ nghiêm trọng như giảm hấp thu dinh dưỡng, nhiễm khuẩn và thậm chí là nhiễm độc nước.

Hãy nhớ rằng, ở từng giai đoạn phát triển, trẻ có những nhu cầu về nước uống khác nhau. Và mỗi trẻ đều có nhu cầu riêng biệt. Việc lắng nghe cơ thể trẻ, quan sát các dấu hiệu khát nước và tham khảo ý kiến chuyên gia khi cần thiết là cách tốt nhất để đảm bảo trẻ nhận đủ nước mà không gặp phải các vấn đề sức khỏe không mong muốn.

Hãy truy cập website của Mitsubishi Cleansui để tìm hiểu thêm về các bài viết hữu ích về nước và sức khỏe, đặc biệt là về tầm quan trọng của nước sạch đối với sức khỏe của trẻ em và cả gia đình.