Rác thải nhựa và mối nguy hại lâu dài đối với hệ sinh thái tự nhiên

Nước và Sức khoẻ

07.10.2025

Rác thải nhựa đang trở thành một trong những vấn nạn môi trường nghiêm trọng của thế kỷ 21. Mỗi năm, hàng triệu tấn rác thải nhựa được thải ra môi trường, gây ô nhiễm đất, nước, không khí và đe dọa sự sống của nhiều loài sinh vật. Bài viết này Mitsubishi Cleansui sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rác thải nhựa, tác hại của chúng và các biện pháp giảm thiểu, tái chế hiệu quả.

Rác thải nhựa và mối nguy hại lâu dài đối với hệ sinh thái tự nhiên

Rác thải nhựa là gì?

Rác thải nhựa là những sản phẩm, bao bì, đồ dùng làm từ nhựa bị vứt bỏ sau khi sử dụng, thường là các vật dụng không thể phân hủy hoặc tái sử dụng được.

Nhựa được sản xuất chủ yếu từ dầu mỏ và khí tự nhiên – những nguồn tài nguyên không tái tạo. Quá trình sản xuất nhựa không chỉ tiêu tốn nhiều năng lượng mà còn thải ra nhiều khí nhà kính. Đặc tính bền vững của nhựa – vốn là ưu điểm khi sử dụng – lại trở thành thách thức lớn khi chúng trở thành rác thải. Hầu hết các loại nhựa cần từ 500-1.000 năm để phân hủy hoàn toàn trong môi trường tự nhiên⁽¹⁾.

Rác thải nhựa bao gồm nhiều loại khác nhau, mỗi loại có đặc tính và thời gian phân hủy riêng:

PET (Polyethylene Terephthalate): Thường được sử dụng làm chai nước, chai nước ngọt, hộp đựng thực phẩm. PET có thể tái chế thành sợi polyester cho quần áo, thảm hoặc túi ngủ. Thời gian phân hủy: 450 năm⁽²⁾.
HDPE (High-Density Polyethylene): Dùng cho chai sữa, chai dầu gội, túi nhựa. HDPE có thể tái chế thành chai mới, bút chì màu, hàng rào, ghế đẩu, thùng rác. Thời gian phân hủy: 10 – 100 năm⁽³⁾.
PVC (Polyvinyl Chloride): Sử dụng trong ống nước, cửa sổ, đồ chơi, bao bì thực phẩm. PVC rất khó tái chế và khi đốt sẽ thải ra dioxin – chất cực kỳ độc hại. Thời gian phân hủy: hơn 400 năm⁽⁴⁾.
LDPE (Low-Density Polyethylene): Túi đựng bánh mì, túi đông lạnh, màng bọc thực phẩm. LDPE khó tái chế hơn PET và HDPE. Thời gian phân hủy: 500 – 1000 năm⁽⁴⁾.
PP (Polypropylene): Hộp đựng sữa chua, hộp đựng thức ăn mang đi, nắp chai. PP có thể tái chế thành bàn chải, hộp đựng pin, bộ phận xe hơi. Thời gian phân hủy: 20 – 30 năm⁽⁵⁾.
PS (Polystyrene): Còn gọi là xốp, dùng làm hộp đựng thức ăn mang đi, cốc cà phê dùng một lần, vật liệu đóng gói. PS rất khó tái chế và thường bị vứt bỏ sau một lần sử dụng. Thời gian phân hủy: 500 năm⁽⁴⁾.
Các loại nhựa khác: Bao gồm polycarbonate, acrylic, nylon, fiberglass… Các loại nhựa này thường khó tái chế và có thời gian phân hủy lâu, từ 30 năm đến 1000 năm⁽⁶⁾.

Nhận biết các loại nhựa này là bước đầu tiên để phân loại và xử lý rác thải nhựa đúng cách.

Mã tái chế giúp bạn phân biệt các loại nhựa

Thực trạng rác thải nhựa ở Việt Nam

Theo số liệu từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ có khoảng 27% được tái chế⁽⁷⁾. Mỗi ngày, các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM thải ra khoảng 80 tấn rác thải nhựa. Việt Nam cũng nằm trong top 5 quốc gia thải nhiều rác nhựa ra đại dương nhất thế giới, với khoảng 0,28-0,73 triệu tấn rác nhựa đổ ra biển mỗi năm, theo báo cáo của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (WWF)⁽⁸⁾.

Các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi nilon, ống hút, hộp xốp đựng thức ăn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng lượng rác thải nhựa ở Việt Nam. Trung bình mỗi hộ gia đình Việt Nam sử dụng 1 kg túi nilon mỗi tháng, tương đương với khoảng 35-40 túi⁽⁹⁾.

Việc xử lý rác thải nhựa ở Việt Nam đang gặp nhiều thách thức lớn, từ cơ sở hạ tầng đến nhận thức cộng đồng.

Hệ thống xử lý rác thải nhựa hiện tại

Hiện nay, phương pháp xử lý rác thải nhựa phổ biến nhất ở Việt Nam vẫn là chôn lấp, chiếm khoảng 71% tổng lượng rác thải⁽¹⁰⁾. Phương pháp này không chỉ tốn diện tích đất mà còn gây ô nhiễm đất, nước ngầm do nhựa không phân hủy và các chất độc hại rò rỉ. Đốt rác cũng là một phương pháp được sử dụng, nhưng nếu không được thực hiện đúng kỹ thuật, việc đốt nhựa sẽ thải ra dioxin và furan – những chất gây ung thư và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.

Tái chế là phương pháp hiệu quả nhất nhưng chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong xử lý rác thải nhựa ở Việt Nam. Hầu hết hoạt động tái chế được thực hiện bởi khu vực phi chính thức như người nhặt rác, các cơ sở tái chế nhỏ lẻ, với công nghệ lạc hậu và điều kiện làm việc không đảm bảo an toàn.

Khó khăn trong việc xử lý

Việc xử lý rác thải nhựa ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức:

Thiếu hệ thống phân loại rác tại nguồn: Hầu hết rác thải sinh hoạt, bao gồm cả nhựa, không được phân loại tại nguồn, gây khó khăn cho việc tái chế.
Hạ tầng thu gom và xử lý còn hạn chế: Nhiều khu vực, đặc biệt là nông thôn, thiếu hệ thống thu gom rác hiệu quả. Các nhà máy xử lý rác hiện đại còn ít và phân bố không đều.
Nhận thức cộng đồng chưa cao: Nhiều người dân chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của rác thải nhựa và tầm quan trọng của việc phân loại, giảm thiểu rác.
Chính sách và thực thi còn hạn chế: Mặc dù đã có một số chính sách về quản lý rác thải, nhưng việc thực thi còn yếu và thiếu các biện pháp khuyến khích, thúc đẩy giảm thiểu, tái chế rác thải nhựa.
Chi phí xử lý cao: Các công nghệ xử lý rác thải hiện đại thường có chi phí cao, trong khi nguồn lực tài chính còn hạn chế.

Những thách thức này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, từ chính sách đến công nghệ và giáo dục cộng đồng, để giải quyết vấn đề rác thải nhựa ở Việt Nam.

Tác hại của rác thải nhựa đối với hệ sinh thái tự nhiên

Rác thải nhựa gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng và lâu dài đối với môi trường, hệ sinh thái và sức khỏe con người.

Ô nhiễm môi trường

Rác thải nhựa gây ô nhiễm trên diện rộng, ảnh hưởng đến nhiều hệ sinh thái khác nhau:

Ô nhiễm đất: Nhựa không phân hủy trong đất, thay vào đó, chúng phân mảnh thành các hạt vi nhựa, thay đổi cấu trúc đất và làm giảm độ phì nhiêu.
Ô nhiễm nước: Nhựa trong nước phân hủy thành các hạt vi nhựa, hấp thụ và tập trung các chất độc hại như PCBs, DDT và các kim loại nặng.
Ô nhiễm không khí: Khi đốt nhựa, đặc biệt là nhựa PVC, sẽ thải ra dioxin và furan – những chất độc hại gây ung thư và rối loạn nội tiết. Ngay cả khi phân hủy tự nhiên, nhựa cũng thải ra khí methane và ethylene – các khí nhà kính góp phần vào biến đổi khí hậu.

Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

Rác thải nhựa không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe con người:

Nguy cơ từ hóa chất trong nhựa: Nhiều loại nhựa chứa các chất phụ gia như BPA (Bisphenol A), phthalates, chất chống cháy brominated có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến sinh sản, phát triển não bộ và tăng nguy cơ ung thư.
Vi nhựa trong chuỗi thức ăn: Các hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong muối, hải sản, nước uống và thậm chí cả trong cơ thể con người. Theo một nghiên cứu của Đại học Newcastle, con người có thể tiêu thụ khoảng 5 gram nhựa mỗi tuần, tương đương với một thẻ tín dụng⁽¹¹⁾.
Ô nhiễm không khí từ đốt nhựa: Khói từ đốt nhựa chứa nhiều chất độc hại gây các bệnh về hô hấp, tim mạch và ung thư. Ở các nước đang phát triển, việc đốt rác nhựa ngoài trời là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở nhiều khu vực.

Tác động đến động vật và hệ sinh thái

Rác thải nhựa gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với động vật hoang dã và các hệ sinh thái tự nhiên:

Mắc kẹt và ngạt thở: Nhiều động vật biển như rùa, chim biển, cá heo bị mắc kẹt trong các mảnh lưới đánh cá, vòng nhựa đóng gói, dẫn đến thương tích, biến dạng hoặc tử vong.
Ngộ độc và tắc nghẽn đường tiêu hóa: Nhiều động vật nhầm lẫn nhựa là thức ăn. Khi ăn vào, nhựa có thể gây tắc nghẽn đường tiêu hóa, dẫn đến đói và tử vong.
Ảnh hưởng đến hệ sinh thái san hô: Rác thải nhựa có thể che phủ và làm chết san hô, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc bệnh khi tiếp xúc với nhựa.
Phá vỡ chuỗi thức ăn: Khi các hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể sinh vật phù du và động vật nhỏ, chúng truyền qua chuỗi thức ăn lên các sinh vật lớn hơn, gây ra hiệu ứng tích lũy sinh học của các chất độc hại.

Tác hại của rác thải nhựa đối với hệ sinh thái

Biện pháp xử lý rác thải nhựa

Mỗi cá nhân đều có thể đóng góp vào việc giảm thiểu rác thải nhựa thông qua những hành động đơn giản hàng ngày. Dưới đây là một số biện pháp mà bạn có thể bắt tay vào thực hiện ngay:

Tái sử dụng đồ nhựa

Thay vì vứt bỏ các sản phẩm nhựa sau khi sử dụng, hãy tìm cách tái sử dụng chúng:

Sử dụng chai nhựa làm chậu trồng cây: Cắt phần trên của chai nhựa để tạo thành chậu trồng cây nhỏ, vừa tiết kiệm, vừa tạo không gian xanh trong nhà.
Biến hộp nhựa thành hộp đựng đồ: Các hộp nhựa đựng thực phẩm, sau khi làm sạch, có thể được sử dụng để đựng đồ lặt vặt, phụ kiện, hoặc làm hộp đựng bút, đồ dùng văn phòng.
Tái sử dụng túi nhựa: Túi nhựa có thể được giặt sạch và tái sử dụng nhiều lần thay vì vứt bỏ sau một lần sử dụng.
Lắp đặt hệ thống lọc nước: Sử dụng thiết bị lọc nước giúp bạn có nước sạch uống trực tiếp từ vòi, giảm việc dùng chai nhựa đựng nước.

Phân loại từ đầu nguồn để tái chế

Phân loại rác là bước quan trọng để tăng hiệu quả tái chế:

Hiểu biết về các loại nhựa có thể tái chế: Nhận biết các ký hiệu tái chế trên sản phẩm nhựa (mã tái chế từ 1-7) để phân loại đúng.
Làm sạch nhựa trước khi tái chế: Rửa sạch các chai, hộp nhựa trước khi đưa vào thùng tái chế để tránh gây ô nhiễm và tăng khả năng tái chế.
Tham gia các chương trình thu gom rác tái chế: Nhiều tổ chức, doanh nghiệp hiện đang triển khai các điểm thu gom rác tái chế. Tìm hiểu và tham gia các chương trình này tại địa phương.

Hạn chế đốt rác thải nhựa tại nhà

Đốt rác thải nhựa thải ra nhiều chất độc hại, gây ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe:

Tìm hiểu các phương pháp xử lý rác thay thế: Thay vì đốt, hãy tìm hiểu về các điểm thu gom rác trong khu vực hoặc các dịch vụ thu gom rác chuyên nghiệp.
Phổ biến kiến thức về tác hại của đốt nhựa: Chia sẻ thông tin về tác hại của việc đốt nhựa với gia đình, bạn bè và cộng đồng để nâng cao nhận thức.
Ủng hộ các chính sách cấm đốt rác ngoài trời: Tham gia vào các hoạt động cộng đồng và ủng hộ các chính sách nhằm giảm thiểu việc đốt rác nhựa.

Hạn chế sử dụng đồ nhựa trong gia đình

Giảm sử dụng nhựa từ nguồn là cách hiệu quả nhất để giảm rác thải nhựa:

Thay thế đồ nhựa dùng một lần bằng đồ tái sử dụng: Sử dụng bình nước cá nhân hoặc bình lọc nước cầm tay, hộp đựng thức ăn bằng thủy tinh hoặc inox, ống hút inox hoặc tre thay vì đồ nhựa dùng một lần.
Chọn mua sản phẩm ít bao bì nhựa: Ưu tiên mua các sản phẩm có bao bì thân thiện với môi trường hoặc sản phẩm không bao bì (mua hàng rời).
Sử dụng các sản phẩm làm từ vật liệu tự nhiên: Chọn các sản phẩm làm từ tre, gỗ, vải cotton, giấy thay vì nhựa khi có thể.

Thay thế túi ni lông bằng túi giấy

Túi ni lông là một trong những loại rác thải nhựa phổ biến nhất và khó phân hủy nhất:

Sử dụng túi vải khi đi mua sắm: Mang theo túi vải khi đi siêu thị, chợ để giảm sử dụng túi ni lông.
Chọn túi giấy khi cần: Nếu quên mang túi, hãy chọn túi giấy thay vì túi ni lông khi có thể.
Tự làm túi giấy từ giấy tái chế: Biến báo, tạp chí cũ thành túi giấy đơn giản để sử dụng trong nhà.

Hạn chế sử dụng đồ ăn nhanh và đồ uống sử dụng cốc nhựa ống hút một lần

Đồ ăn nhanh và đồ uống mang đi thường đi kèm với nhiều rác thải nhựa dùng một lần:

Mang theo cốc, hộp đựng cá nhân: Khi mua đồ uống hoặc thức ăn mang đi, hãy mang theo đồ đựng riêng để giảm sử dụng cốc, hộp nhựa dùng một lần.
Từ chối ống hút, muỗng nĩa nhựa: Nói “không” với ống hút, muỗng nĩa nhựa khi không cần thiết, hoặc mang theo ống hút, đũa, thìa riêng.
Chọn ăn tại chỗ thay vì mang đi: Khi có thể, hãy chọn ăn tại nhà hàng thay vì mang đi để giảm sử dụng bao bì.

Các bước phân loại rác thải

Phân loại rác thải đúng cách là bước quan trọng để tăng hiệu quả tái chế và xử lý rác. Dưới đây là các bước phân loại rác thải bạn có thể áp dụng:

Bước 1: Chuẩn bị thùng rác phân loại

Chuẩn bị ít nhất 2-3 thùng rác khác nhau cho từng loại rác:

Thùng rác hữu cơ: cho rác thực phẩm, lá cây, cỏ
Thùng rác tái chế: cho nhựa, giấy, kim loại, thủy tinh
Thùng rác không tái chế được: cho các loại rác khác

Bước 2: Phân loại rác nhựa theo mã tái chế

Căn cứ vào mã tái chế (số 1-7 trong biểu tượng tam giác) để phân loại:

Nhựa PET: chai nước, chai nước ngọt
Nhựa HDPE: chai sữa, chai dầu gội
Nhựa PVC: ống nước, bao bì
Nhựa LDPE: túi nilon, màng bọc thực phẩm
Nhựa PP: hộp sữa chua, nắp chai
Nhựa PS: hộp xốp, cốc nhựa dùng một lần
Nhựa khác: các loại nhựa còn lại

Bước 3: Làm sạch rác trước khi phân loại

Rửa sạch các chai, hộp nhựa trước khi đưa vào thùng tái chế để tránh gây ô nhiễm và tăng khả năng tái chế.

Bước 4: Tách rời các bộ phận khác nhau

Tách rời nắp chai, nhãn dán trước khi phân loại để tăng hiệu quả tái chế.

Bước 5: Xử lý đúng cách sau khi phân loại

Rác hữu cơ: có thể ủ làm phân compost hoặc chuyển đến điểm thu gom rác hữu cơ
Rác tái chế: chuyển đến các điểm thu gom rác tái chế
Rác không tái chế được: chuyển đến điểm thu gom rác thông thường

Bước 6: Theo dõi và điều chỉnh

Thường xuyên theo dõi quá trình phân loại rác và điều chỉnh nếu cần để tăng hiệu quả.

Phân loại rác đúng cách giúp tăng hiệu quả tái chế

Những cách tái chế rác thải nhựa đơn giản tại nhà

Ngoài việc chuyển rác thải nhựa đến các cơ sở tái chế chuyên nghiệp, bạn cũng có thể áp dụng một số phương pháp tái chế đơn giản tại nhà:

Tạo chậu cây từ chai nhựa: Cắt phần trên của chai nhựa, tạo lỗ thoát nước ở đáy và sử dụng làm chậu trồng cây, vừa tiết kiệm, vừa tạo không gian xanh trong nhà.
Làm túi đựng đồ từ túi nhựa: Ghép nhiều túi ni lông lại với nhau bằng cách đan hoặc là để tạo thành túi đựng đồ bền hơn.
Tạo đồ trang trí từ nhựa tái chế: Sử dụng chai nhựa, nắp chai để tạo ra các vật trang trí như hoa nhựa, đèn lồng, vòng trang trí.
Làm kệ treo tường từ chai nhựa: Cắt phần bên của chai nhựa lớn theo chiều dọc để tạo thành kệ treo tường đựng đồ lặt vặt, văn phòng phẩm hoặc dụng cụ nhà bếp.
Tạo hộp đựng bút từ chai nhựa: Cắt phần trên của chai nhựa với chiều cao phù hợp, trang trí bên ngoài để tạo thành hộp đựng bút đẹp mắt và thực tế.
Làm lọ hoa từ chai thủy tinh hoặc chai nhựa: Sơn hoặc dán giấy màu lên chai để tạo thành lọ hoa trang trí cho không gian sống.
Tạo bình tưới cây tự động: Đục lỗ nhỏ trên nắp chai nhựa, đổ đầy nước và lật ngược chai vào trong đất của chậu cây để tạo hệ thống tưới tự động đơn giản.
Làm phễu từ chai nhựa: Cắt đôi chai nhựa và sử dụng phần cổ chai làm phễu đổ chất lỏng hoặc bột.

Những cách tái chế trên không chỉ giúp giảm lượng rác thải nhựa ra môi trường mà còn tạo ra các sản phẩm hữu ích, tiết kiệm chi phí và phát huy tính sáng tạo. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tái chế tại nhà chỉ là giải pháp tạm thời và bổ sung. Giảm sử dụng nhựa từ đầu vẫn là biện pháp hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề rác thải nhựa.

Giảm rác thải nhựa ra môi trường bằng cách sử dụng máy lọc nước

Rác thải nhựa đang trở thành một trong những thách thức môi trường lớn nhất của thời đại chúng ta. Với thời gian phân hủy lên đến hàng trăm năm, mỗi miếng nhựa chúng ta vứt bỏ hôm nay sẽ tồn tại và ảnh hưởng đến môi trường, hệ sinh thái và sức khỏe con người trong nhiều thế hệ sau.

>> Mời bạn xem thêm video: Giảm thiểu tác hại hạt vi nhựa trong nước uống | Mitsubishi Cleansui

Tuy nhiên, vấn đề rác thải nhựa không phải là không thể giải quyết. Mỗi người, mỗi gia đình và mỗi cộng đồng đều có thể đóng góp vào việc giảm thiểu rác thải nhựa thông qua những hành động đơn giản hàng ngày: từ việc phân loại rác, tái sử dụng và tái chế, đến việc thay đổi thói quen tiêu dùng như sử dụng túi vải, bình nước cá nhân, và lắp đặt hệ thống lọc nước.

Mitsubishi Cleansui, với sứ mệnh mang đến nguồn nước sạch cho mọi gia đình, đang góp phần tích cực vào việc giảm thiểu rác thải nhựa từ các chai nước đóng chai. Bằng cách lắp đặt trọn bộ các giải pháp lọc nước của Mitsubishi Cleansui, từ hệ thống lọc nước tổng đầu nguồn đến các thiết bị lọc nước, bạn không chỉ bảo vệ sức khỏe gia đình với nguồn nước sạch, an toàn mà còn góp phần bảo vệ môi trường bằng cách giảm đáng kể lượng rác thải nhựa.

Để biết thêm thông tin về các sản phẩm lọc nước thân thiện với môi trường của Mitsubishi Cleansui, vui lòng truy cập website mitsubishicleansui.vn hoặc liên hệ hotline 1800 8171 để được tư vấn chi tiết về giải pháp nước sạch bền vững cho gia đình bạn.

Nguồn tham khảo thông tin:

https://www.epa.gov/plastics/impacts-plastic-pollution
https://pubs.rsc.org/en/content/articlehtml/2023/em/d3em00295k/
https://cecr.vn/en/decomposition-time-of-plastics/
https://brickrecycler.com/how-long-does-plastic-take-to-break-down/
https://cleantheworld.org/blog/what-are-the-different-types-of-plastics/
https://www.gonplastics.com/a-how-long-does-polycarbonate-take-to-decompose.html
https://vasi.mae.gov.vn/quan-ly-rac-thai-nhua-dai-duong/chong-o-nhiem-nhua-viet-nam-chu-dong-tien-phong-1857.htm
https://ijmrap.com/wp-content/uploads/2019/09/IJMRAP-V2N3P93Y19.pdf
https://moit.gov.vn/bao-ve-moi-truong/no-luc-giam-thieu-rac-thai-nhua.html
https://b-company.jp/solid-waste-treatment-in-vietnam-current-situation-and-potential/
https://wwf.panda.org/wwf_news/?348337%2FRevealed-plastic-ingestion-by-people-could-be-equating-to-a-credit-card-a-week