Nhiễm độc chì có thể gây ra bệnh gì? Cách nhận biết và xử lý sớm

Nhiễm độc chì là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng mà nhiều người có thể chưa nhận ra. Trong bài viết này, Mitsubishi Cleansui sẽ giúp bạn nhận diện sớm dấu hiệu nhiễm độc chì và chia sẻ những phương pháp xử lý hiệu quả.

Nhiễm độc chì là gì?

Nhiễm độc chì là tình trạng sức khỏe xảy ra khi chì – một kim loại nặng độc hại – tích tụ trong cơ thể con người. Không giống như nhiều kim loại khác, chì không có chức năng sinh học trong cơ thể và ngay cả với hàm lượng nhỏ cũng có thể gây ra các tác động tiêu cực đến sức khỏe.

Chì (Pb) là kim loại nặng tự nhiên, có màu xám-xanh, không mùi và dễ uốn. Nó thường có mặt trong các ngành công nghiệp như xây dựng, sản xuất pin, sơn, ống nước và đồ chơi trẻ em. Khi xâm nhập vào cơ thể, chì đi vào máu và tích tụ ở gan, thận, não và hệ thần kinh. Chì tích tụ trong xương và răng, có thể lưu trữ trong nhiều năm. Chì gây hại nghiêm trọng mà không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em, nhóm dễ bị tổn thương nhất.

Chì xâm nhập cơ thể qua những con đường nào?

Chì có thể xâm nhập vào cơ thể con người qua nhiều đường khác nhau. Hiểu rõ các con đường xâm nhập của chì vào cơ thể giúp chúng ta có biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.

Qua đường hô hấp

Hít phải các hạt bụi và khói chứa chì là một trong những con đường phổ biến nhất dẫn đến nhiễm độc chì, đặc biệt trong môi trường công nghiệp. Khi chúng ta hít thở, các hạt chì li ti có thể đi vào phổi và nhanh chóng được hấp thu vào máu. Nguồn phát thải chì qua không khí bao gồm:

• Khói từ các nhà máy tái chế pin và ắc quy
• Bụi từ quá trình đốt than, dầu có chứa chì
• Bụi từ việc đánh nhám hoặc phá dỡ các công trình có sơn chứa chì
• Khói từ hoạt động đúc và hàn kim loại có chì

Qua đường tiêu hóa

Đường tiêu hóa là con đường phổ biến khác mà chì có thể xâm nhập vào cơ thể, đặc biệt là ở trẻ em. Trẻ em đặc biệt dễ bị nhiễm chì qua đường tiêu hóa do thói quen đưa đồ vật, tay vào miệng và tỷ lệ hấp thu chì qua đường tiêu hóa ở trẻ cao hơn nhiều so với người lớn. Chì có thể có mặt trong:

• Nước uống nhiễm chì từ hệ thống ống nước cũ có chứa chì.
• Thực phẩm được trồng trong đất nhiễm chì hoặc được chế biến bằng nước nhiễm chì.
• Thực phẩm được đựng trong đồ gốm tráng men chì hoặc đóng hộp bằng mối hàn chì.
• Bụi chì trong nhà từ sơn cũ bong tróc, đặc biệt nguy hiểm với trẻ em có thói quen đưa tay lên miệng.

Qua da

Mặc dù da nguyên vẹn tạo thành một rào cản tương đối tốt đối với chì vô cơ, nhưng một số dạng chì hữu cơ (như tetraethyl lead từng được sử dụng trong xăng) có thể dễ dàng thấm qua da. Tiếp xúc qua da có thể xảy ra thông qua:

• Sử dụng một số loại mỹ phẩm và thuốc nhuộm tóc có chứa chì.
• Tiếp xúc với xăng pha chì (hiện đã bị cấm ở nhiều quốc gia).
• Làm việc với các dung môi hoặc sơn có chứa hợp chất chì.

Chì có thể xâm nhập vào cơ thể qua da

Qua nhau thai và sữa mẹ

Đối với phụ nữ mang thai, chì có thể vượt qua hàng rào nhau thai và đi vào tuần hoàn của thai nhi. Tương tự, chì cũng có thể được tiết vào sữa mẹ và truyền sang trẻ sơ sinh trong quá trình cho con bú. Điều này đặc biệt nguy hiểm vì:

• Não và hệ thần kinh của thai nhi và trẻ sơ sinh đang trong giai đoạn phát triển nhanh, rất nhạy cảm với tác động của chì.
• Ngay cả nồng độ chì thấp cũng có thể gây ra những tổn thương không thể phục hồi đối với sự phát triển trí tuệ và thể chất của trẻ.
• Chì tích tụ trong xương của người mẹ có thể được giải phóng trong quá trình mang thai và cho con bú.

Dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm độc chì

Dưới đây là một số dấu hiệu và triệu chứng khi bạn bị nhiễm độc chì:

• Mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt: Cảm giác mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân, đau đầu thường xuyên, đặc biệt là đau nhức phía trước trán và chóng mặt, mất thăng bằng và khó tập trung.
• Rối loạn thần kinh, mất trí nhớ: Khó tập trung và giảm khả năng ghi nhớ thông tin mới, thay đổi tâm trạng bất thường: cáu gắt, lo lắng hoặc trầm cảm. Ở trẻ em, có thể gây chậm phát triển, khó khăn trong học tập và giảm chỉ số IQ, trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện co giật, ảo giác hoặc hôn mê.
• Rối loạn tiêu hóa, thiếu máu, cao huyết áp: Đau bụng, chuột rút và táo bón kéo dài kèm theo chán ăn và sụt cân không rõ nguyên nhân. Việc thiếu máu do chì ức chế tổng hợp hemoglobin, biểu hiện qua da xanh xao, mệt mỏi, làm tăng huyết áp, đặc biệt là trong trường hợp phơi nhiễm chì lâu dài.
• Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và phát triển bào thai: Ở nam giới, việc nhiễm độc chì sẽ làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, giảm ham muốn tình dục. Còn ở nữ giới sẽ làm rối loạn kinh nguyệt, tăng nguy cơ sảy thai và sinh non. Ngoài ra, nếu nhiễm độc chì trong thời gian mang thai sẽ làm chậm phát triển trong tử cung, giảm cân nặng khi sinh và các dị tật bẩm sinh.

Nhận biết sớm các dấu hiệu nhiễm độc chì có thể giúp ngăn chặn tổn thương sức khỏe nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhiều triệu chứng của nhiễm độc chì có thể mơ hồ và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Để đảm bảo an toàn, bạn nên gặp bác sĩ nếu như có gặp những triệu chứng trên để được chẩn đoán kịp thời.

Dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm độc chì

Nguyên nhân chính gây nhiễm độc chì

Hiểu rõ nguyên nhân gây nhiễm độc chì giúp chúng ta có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Dưới đây là các nguồn phổ biến nhất gây phơi nhiễm chì trong cuộc sống hàng ngày.

Sử dụng vật liệu có chì trong xây dựng, sơn, đồ dùng

Nhiều vật liệu xây dựng và đồ dùng hàng ngày, đặc biệt là trong các ngôi nhà cũ, có thể chứa chì và gây nguy cơ phơi nhiễm lâu dài. Các nguồn chính bao gồm sơn chứa chì, đồ gốm sứ tráng men chì, đồ chơi cũ hoặc nhập khẩu không đạt chuẩn, và ống nước chứa chì. Chúng có thể phát tán qua bụi, thực phẩm, hoặc nước, gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Nước uống, thực phẩm bị nhiễm chì

Nước uống và thực phẩm là những nguồn phơi nhiễm chì phổ biến nhưng thường bị bỏ qua. Nước có thể bị nhiễm chì khi đi qua ống nước chì hoặc mối hàn chì, đặc biệt là nước nóng hoặc có tính acid cao. Ngoài ra, thực phẩm đóng hộp, rau củ quả trồng trong đất nhiễm chì, và thực phẩm chế biến bằng nước nhiễm chì đều có thể chứa chì, làm tăng nguy cơ ngộ độc kim loại này trong bữa ăn.

Môi trường công nghiệp, ô nhiễm kim loại nặng

Làm việc hoặc sống gần các khu vực công nghiệp có thể làm tăng nguy cơ phơi nhiễm chì. Các khu vực như nhà máy tái chế pin, cơ sở đúc và hàn kim loại, sản xuất và tái chế thiết bị điện tử, cũng như khu vực khai thác mỏ có thể phát tán bụi chì vào không khí và ô nhiễm đất, nước, gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Nhận thức cá nhân và thói quen sinh hoạt

Một số thói quen và thiếu nhận thức có thể làm tăng nguy cơ nhiễm độc chì, bao gồm không rửa tay trước khi ăn, sử dụng thực phẩm và thuốc truyền thống không rõ nguồn gốc, tham gia vào các hoạt động tự làm đồ thủ công sử dụng vật liệu chứa chì, và thiếu vệ sinh môi trường sống, đặc biệt là trong các ngôi nhà cũ có sơn chứa chì.

Nguồn nước sinh hoạt khi đi qua hệ thống ống nước cũng có thể bị nhiễm chì

Nhiễm độc chì có thể gây ra bệnh gì?

Nhiễm độc chì có thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng đến gần như mọi cơ quan trong cơ thể. Tuy nhiên, tác hại của chì thường xuyên được đánh giá thấp vì triệu chứng ban đầu không rõ ràng và có thể phát triển âm thầm trong nhiều năm. Sau đây là một số bệnh lý có thể gây ra từ việc nhiễm độc chì.

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh

Hệ thần kinh là một trong những hệ thống nhạy cảm nhất với tác động của chì. Chì có thể gây bệnh não do chì (phù não, tăng áp lực nội sọ, co giật, hôn mê, tử vong), suy giảm nhận thức (giảm IQ, khó khăn trong học tập, đặc biệt ở trẻ em), bệnh thần kinh ngoại biên (yếu cơ, đau, tê bì, liệt tay), và rối loạn tâm thần (trầm cảm, lo âu, hành vi hung hăng).

Ảnh hưởng đến hệ tạo máu

Chì can thiệp vào quá trình tổng hợp hemoglobin và rút ngắn tuổi thọ của tế bào hồng cầu, gây thiếu máu do chì, mệt mỏi và suy nhược. Nó làm tăng bilirubin do quá trình phá hủy hồng cầu, có thể dẫn đến vàng da nhẹ. Chì cũng làm giảm khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, suy yếu khả năng chống nhiễm trùng.

Ảnh hưởng đến gan thận

Gan và thận là cơ quan chính trong quá trình giải độc và thải trừ chì khỏi cơ thể. Phơi nhiễm chì lâu dài có thể gây bệnh thận mạn tính, hội chứng Fanconi (rối loạn chức năng ống thận), tăng acid uric máu và bệnh gút. Chì cũng có thể gây tổn thương gan, mặc dù ít phổ biến hơn, và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến viêm gan độc tính.

Ảnh hưởng đến tim mạch

Nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ giữa phơi nhiễm chì, ngay cả ở mức thấp, với các bệnh tim mạch. Chì có thể gây tăng huyết áp mạn tính, tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành và nhồi máu cơ tim. Nó cũng thúc đẩy xơ vữa động mạch sớm bằng cách gây viêm mạch máu và tích tụ mảng bám. Trong trường hợp nặng, chì có thể gây tổn thương cơ tim, dẫn đến suy tim và rối loạn nhịp tim.

Giải pháp phòng ngừa nhiễm độc chì hàng ngày

Phòng ngừa nhiễm độc chì là cách tiếp cận hiệu quả vì nhiều tác hại của chì là không thể phục hồi. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa thiết thực mà mỗi gia đình có thể áp dụng.

Ăn uống an toàn, ưu tiên thực phẩm sạch, tươi

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và giảm thiểu tác động của nhiễm độc chì. Ưu tiên thực phẩm giàu Canxi, sắt và vitamin C, như sữa, phô mai, thịt đỏ, đậu, cam và dâu tây, giúp giảm hấp thu chì. Bạn nên rửa rau củ quả kỹ lưỡng, tránh sử dụng đồ gốm hoặc pha lê để đựng thực phẩm acid, và không nên sử dụng nước nóng từ vòi để nấu ăn hoặc pha chế thức uống để hạn chế tiếp xúc với chì.

Giữ vệ sinh môi trường sống, hạn chế tiếp xúc chì từ vật liệu

Duy trì không gian sống sạch sẽ, đặc biệt là trong những ngôi nhà cũ, là việc cần thiết để giảm phơi nhiễm chì. Hãy lau dọn thường xuyên bằng khăn ẩm hoặc cây lau nhà ướt, thận trọng khi sửa chữa nhà cũ (đặc biệt là sơn cũ), để giày bên ngoài cửa để tránh mang bụi chì vào nhà, và rửa tay thường xuyên. Ngoài ra, bạn nên kiểm tra đồ chơi và đồ dùng của trẻ em, đặc biệt là đồ chơi cũ để bảo vệ sức khỏe cho bé.

Các giải pháp phòng ngừa nhiễm độc chì hàng ngày

Kiểm soát nguồn nước sinh hoạt

Nước sinh hoạt là một trong những nguồn phơi nhiễm chì phổ biến, đặc biệt trong những ngôi nhà có hệ thống ống nước cũ. Để giảm thiểu nguy cơ, nên xả nước lạnh từ 30 giây đến 2 phút trước khi sử dụng, và chỉ nên sử dụng nước lạnh để nấu ăn và uống.

Theo quy định tại Việt Nam, cả nước sinh hoạt (QCVN 01-1:2018/BYT) và nước uống đóng chai (QCVN 6-1:2010/BYT) đều có cùng ngưỡng giới hạn tối đa cho hàm lượng chì (Pb) là 0,01 mg/L. Việc áp dụng tiêu chuẩn nhất quán này thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, đảm bảo chất lượng nước an toàn cho người dân.

Để kiểm soát chất lượng nguồn nước sinh hoạt dùng cho ăn uống, bạn nên sử dụng các thiết bị lọc nước có khả năng loại bỏ chì tan hòa tan như Mitsubishi Cleansui. Lớp sợi trao đổi ion tích hợp trong bộ lọc của Mitsubishi Cleansui (bộ lọc EUC2000 hay bộ lọc EUC3000) đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ chì hòa tan và các kim loại nặng khác trong nước. Sợi trao đổi ion hoạt động dựa trên nguyên lý trao đổi ion. Vật liệu này sẽ trao đổi trực tiếp các ion kim loại nặng có hại trong nước như chì (Pb2+) và thay thế chúng bằng các ion khác không gây hại.

>> Có thể bạn quan tâm: Ion âm và ion dương là gì?

Thiết bị lọc nước Mitsubishi Cleansui sử dụng các bộ lọc công nghệ cao giúp phòng tránh nhiễm độc chì từ nước

Tái chế và xử lý an toàn các vật dụng có chì

Xử lý đúng cách các sản phẩm có thể chứa chì là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa sự lan truyền của chì trong môi trường. Cần tránh đốt các vật liệu như gỗ sơn cũ, pin hoặc linh kiện điện tử, vì chúng có thể giải phóng chì vào không khí. Khi loại bỏ sơn cũ, sử dụng phương pháp làm ẩm để giảm bụi và thu gom cẩn thận tất cả mảnh vụn. Pin và thiết bị điện tử nên được tái chế đúng cách bằng cách mang đến các điểm thu gom chuyên biệt thay vì vứt vào thùng rác thông thường.

Có thể thấy, nhiễm độc chì là một mối đe dọa tiềm tàng nhưng có thể phòng tránh nếu nhận diện kịp thời. Hãy bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình bằng cách phòng ngừa từ những nguồn chì không ngờ đến. Truy cập website Mitsubishi Cleansui để tìm hiểu thêm thông tin hữu ích về sức khỏe, nguồn nước và các thiết bị lọc nước chính hãng, chất lượng cao từ Nhật Bản.